Gần đây, Thứ trưởng Bộ GD&ĐT
Bùi Văn Ga ký ban hành văn bản nhắc nhở các sở GD&ĐT, các trường
ĐH, CĐ phải thực hiện đúng quy định trong lộ trình tăng học phí.
Văn bản yêu cầu các cơ sở giáo dục cần
giãn thời gian điều chỉnh học phí và không được ép buộc học sinh, sinh
viên (HSSV) đóng học phí gộp cả học kỳ, cả năm học. Việc đưa ra mức học
phí mới phải phù hợp với hoàn cảnh kinh tế của HSSV. Thứ trưởng Bùi Văn
Ga cũng khẳng định Bộ GD&ĐT sẽ có ý kiến với các bộ chủ quản và các
cơ sở đào tạo để việc điều chỉnh học phí không xảy ra vào cùng một thời
điểm, nhất là vào đầu năm học mới 2013-2014...
Văn bản này tuy ban hành ngẫu nhiên
nhưng trùng với thời điểm dư luận xã hội đang quan tâm đến câu chuyện
một người mẹ đau ốm, tìm đến cái chết để dành tiền cho các con được tiếp
tục đến trường.
Chị Nguyễn Thị Mỹ Nhân, 48 tuổi, ở ấp 5,
xã An Xuyên, TP Cà Mau, tỉnh Cà Mau, có chồng làm thợ hồ và ba con đang
tuổi đi học. Thu nhập từ nghề thợ hồ của chồng 100.000 đồng/ngày, còn
chị Nhân do bị bệnh không làm được việc nặng, xin chân giúp việc nhà,
thu nhập hai triệu đồng/tháng. Cuộc sống gia đình nghèo nhưng cũng tạm
ổn. Chỉ đến khi con trai lớn của chị Nhân thi đậu vào CĐ, tiền nong gia
đình mới trở nên bức bách. Thời điểm này chị lại đổ bệnh, mất việc,
trong khi mỗi ngày phải cần khoảng 140.000 đồng tiền thuốc. Chị lên xã
làm đơn xin vay tiền cho con học CĐ. Xã chứng nhưng Ngân hàng Chính sách
TP Cà Mau từ chối vì chị không có sổ hộ nghèo. Một chiều, con trai út
của chị phát hiện mẹ treo cổ chết trong phòng ngủ, bên cạnh là bức thư
tuyệt mệnh. Trong thư chị Nhân viết “chọn cái chết là vì để cho chồng
bớt gánh nặng tiền thuốc men cho vợ, dành phần tiền này lo cho các con
ăn học…”.
Câu chuyện đã gây xúc động mạnh cho
nhiều bạn đọc. Chỉ trong vài ba tuần, hàng trăm lượt bạn đọc gửi tiền,
quà tặng cho gia đình chị Nhân. Tổng số tiền lên tới gần 250 triệu đồng.
Cháu Đinh Công Bằng, con trai lớn của chị Nhân, sinh viên hệ CĐ trường
ĐH Bà Rịa-Vũng Tàu cũng vừa được nhà trường miễn học phí.
Ở nông thôn, nhiều gia đình đang có cuộc
sống bình thường nhưng khi có con đi học ĐH, CĐ thì rơi ngay vào túng
quẫn, trở thành hộ nghèo. Trường hợp gia đình chị Nhân là một ví dụ.
Cũng qua câu chuyện mới thấy hiện nay học phí học ĐH, CĐ - nhất là các
trường ngoài công lập - đang là gánh nặng của không ít gia đình nông
dân, người lao động nghèo thành thị, gia đình công nhân, viên chức nhỏ.
Điều đáng lo, hiện các trường ĐH, CĐ đang rục rịch nâng mức học phí cho
năm học 2013-2014 theo lộ trình được phép. Nếu ở các trường công lập,
học phí được sự chia sẻ của Nhà nước thì ở khối trường ngoài công lập
mức học phí được thu theo yêu cầu “chất lượng” của trường, thường ở mức
khá cao, thậm chí rất cao. Chưa kể, nhiều trường chủ trương thu học phí
theo quý, học kỳ hoặc cả năm học. Việc này càng gây khó khăn cho các gia
đình có con em theo học.
Mặc dù Nhà nước có chương trình tín dụng
SV đang phát huy khá hiệu quả nhưng gánh nặng vay tiền phải trả vẫn là
áp lực lớn vì không phải mọi con em họ ra trường đều kiếm được việc làm.
Tăng học phí trong tình hình hiện nay là
điều có thể thông cảm với các cơ sở đào tạo. Tuy nhiên, cũng cần thấy
nhược điểm của các cơ sở là nguồn thu hầu như chỉ dựa vào ngân sách và
học phí. Trong khi ở các nước, nguồn thu chính là từ các hợp đồng nghiên
cứu khoa học, sản xuất và tài trợ từ các tập đoàn, doanh nghiệp. Đối
với SV khó khăn, các trường có nhiều chương trình xã hội hỗ trợ như tạo
điều kiện cho SV làm thêm (trong hoặc ngoài trường) để trang trải học
phí.
Buộc các trường thực hiện đúng quy định
về học phí là cần thiết, nhưng về lâu dài các trường cũng cần hướng hoạt
động vào việc tạo thêm các nguồn thu khác ngoài học phí. Có như vậy
công việc đào tạo nguồn nhân lực cho tương lai đất nước mới bền vững.